بیداری اسلامی در شبه قاره هند

بیداری اسلامی در شبه قاره هند ارتباط مستقیمی با ورود استعمارگران به هند و سلطه آنان بر این سرزمین دارد. در یک تقسیم بندی کلی ، جریان بیداری اسلامی و جنبش های مسلمان هند را میتوان در سه دوره به شرح زیر بررسی کرد :

الف ) جنبش های مسلمان پیش از 1236 ش/1857 م. در این دوره دو حرکت اسلامی وجود داشت :

1- جنبش های حاکمان و امیران مسلمان مانند سراج الدوله ، حیدرعلی و تیپوسلطان. این جنبش ها غالباً از طریق مبارزه سیاسی و نظامی اهداف خود را دنبال می کرد.

2- حرکت های متاثر از اندیشه های شاه ولی الله دهلوی. آنها مبارزه را از دگرگونی فکری مسلمانان میدانستند و در برخی موارد به مبارزه مسلحانه ، برای احیای شکوه از دست رفته مسلمانان هند نتعقد بودند.

ب ) جنبش های مسلمانان از سال 1236-1326 ش/1857-1947م. اقدامات استعماری انگلیسی ها به قیام مردم در سال 1857 منتهی شد که به شدت سرکوب گردید. در سال های بعد ، در واکنش به سرکوب مسلمانان ، جنبش های بیدارگرانه زیر شکل گرفت :

1- جنبش علیگر : این جنبش بر پایه اندیشه های سرسیداحمدخان استوار بود که تاید داشت مسلمانان هند برای رهایی از استعمار ، باید علوم جدید را فراگیرند و به جای درگیری با انگلیسی ها ، شیه همزیستی با آنها را در پیش گیرند.

2- جنبش دیوبند : رهبران این جنبش از پیروان شاه ئلی الله دهلوی بودند که در صدد حفظ هویت مسلمانان هند از طریق آموزش و پرورش بودند.

3- جنبش ندوه العلماء : ندوه العلماء یکی از مدارس مهم مذهبی در لنکهود که توسط علمای میانه رو اداره میشد. این جنبش نشست های مهمی برگزار کرد که اهداف آن دفاع از اسلام از طریق ترویج و بهبود مطالعات اسلامی و اصطلاحات اجتماعی بود.

4- حرکت های پراکنده : از قبیل جنبش احمد را خان بریلوی و انجمن حمایت اسلام.

در فاصله سال 1236-1326 ش/1857-1947 ک ، مسلمانان در بعد سیاسی نیز فعال بودند. مشارکت در تاسیس حزب کنگره و اقدام به تاسیس حزب مسلم لیگ از آن جمله است. این فعالیت ها به سیاسی شدن جریان های اسلامی و انسجام آنها منجر گردید.

 پ ) جنبش های مسلمان پس از سال 1326 ش/1947 م : در سال 1326ش / 1947 م کشور مستقل پاکستام شکل گرفت ؛ شیعیان نقش موثری در استقلال پاکستان داشتند. پس از آن جریان های اسلامی بیدارگرانه در این کشور ، در قالب شش دسته زیر ادامه پیدا کرد :

1- دیوبندی : این جریان در قالب تشکیل ( جمعیت علمای اسلام ) نداوم یافت.

2- بریلوی : نماینده این جریان ( جمعیت علمای پاکستان)است.

3- اهل حدیث : نماینده این جریان ( جمعیت اهل حدیث پاکستان ) است که با وهابیان عربستان سعودی روابط نزدیکی دارند.

4- شیعیان : این جریان سال حزبی تشکیل نداده بود، ولی در نهایت ( نهضت فقه جعفریه ) را به رهبری مفتی جعفر حسین تاسیس کرد.

5- جماعت اسلامی : این جریان توسط الوالاعلی مودودی پایه گذاری شد.

6- تبلیغی جماعت : تفکر این جماعت از نظر فکری نشئت گرفته از تفکرات شاه ولی الله دهلوی بوده است.

منابع

کتاب: مرآت الاحوال جهان نما